Homework

Նուկլեինաթթուներ, դրանց ֆունկցիաները, գենետիկական կոդ

Նուկլեինաթթուներ

Նուկլեինաթթուները պոլիմերներ են, որոնց մոնոմերները կոչվում են նուկլեոիդներ: Այս նյութերն առաջին բջջի կորիզում հայտնաբերել է շվեցարացի կենսաքիմիկոս Ֆ. Միշերը 19-րդ դարում, դրանով է պայմանավորված նրանց ավանումը։ Իսկ հետագայում նուկլեինաթթուներ գտնվել են նաև բջջի այլ օրգանոիդներում և մասերում: Բջջում կան երկու տեսակի նուկլեինաթթուներ՝ դեզօքսիռիբոնուկլեինաթթու (ԴՆԹ) և ռիբոնուկլեինաթթու (ՌՆԹ)։ ԴՆԹ-ի մոլեկուլն իրենից ներկայացնում է երկու՝ մեկը մյուսի շուրջը ոլորված թելեր՝ շղթաներ, որոնցից յուրաքանչյուրը պոլիմեր է, որի մոնոմերներն են նուկլեոտիդները։ Այն ունի բացառիկ մեծ մոլեկուլային զանգված։ Նուկլեոտիդը միացություն է՝ կազմված երեք նյութից՝ ազոտական որոշակի տեսակի հիմքից, ածխաջրից և ֆոսֆորական թթվից։ Նուկլեինաթթուների հիմնական ֆունկցիան սպիտակուցների կառուցվածքի մասին տեղեկատվության ապահովումն է, հաջորդ սերունդներին փոխանցումը, ինչպես նաև սպիտակուցի սինթեզի իրականացումը։

ԴՆԹ

Ածխաջրի պարունակությունից է առաջացել ԴՆԹ-ի անվանումը։ ԴՆԹ-ի մոլեկուլում տարբերում են 4 տեսակ նուկլեոտիդներ, որոնցում ածխաջուրը և ֆոսֆորական թթուն միանման են, և դրանք իրարից տարբերվում են միայն ազոտական հիմքերով։ ԴՆԹ-ի երկու շղթաների միացման մեջ կարևոր օրինաչափություն կա․ մի շղթայի նուկլեոտիդի դիմաց մյուս շղթայում հայտնվում է խիստ որոշակի նուկլեոտիդ։ Այդ զուգակցումներից յուրաքանչյուրում զույգ նուկլեոտիդները իրար լրացնում են։

ՌՆԹ

ՌՆԹ-ն իր կառուցվածքով նման է ԴՆԹ-ի մեկ շղթային։ ՌՆԹ-ի նուկլեոտիդներում ածխաջուրը ոչ թե դեզօքսիռիբոզն է, այլ ռիբոզը։ Այստեղից էլ առաջանում է ՌՆԹ-ի անվանումը։ Բացի դրանից, ՌՆԹ-ի բաղադրությունը որոշ չափով տարբերվում է ԴՆԹ-ի նուկլեոտիդներից։ Բջջում կան ՌՆԹ-ների մի քանի տեսակներ, որոնց ֆունկցիան սպիտակուցի սինթեզին մասնակցությունն է։ Դրանք են՝ փոխադրող ՌՆԹ-ները, որոնք չափերով ամենափոքրն են և իրենց են կապում ամինաթթուները և փոխադրում սպիտակուցի սինթեզի վայրը։ Մյուսը ինֆորմացիոն ՌՆԹ-ներն են։ Դրանք ԴՆԹ-ից սպիտակուցի կառուցվածքի մասին տեղեկատվությունը փոխադրում են սպիտակուցի սինթեզի վայրը։ Վերջապես ռիբոսոմային ՌՆԹ-ներն ունեն ամենամեծ մոլեկուլները և սպիտակուցների հետ միասին ձևավորում են ռիբոսոմներ։

Գենետիկական կոդ

Նուկլեինաթթուների մոլեկուլում գաղտնագրված է տվյալ բջջին բնորոշ սպիտակուցների ամինաթթվային հաջորդականությունների մասին տեղեկատվությունը։ Կարծես կա մի ծածկագիր, որը որոշում է սպիտակուցի մոլեկուլում այս կամ այն ամինաթթվի առկայությունը։ Դա նուկլեոտիդների դասավորման հաջորդականությունն է, որոնք երեքական քանակով գաղտնագրում են որոշակի ամինաթթու։ Գենետիկական այսպիսի ծածկագիրը լրիվ վերծանված է, և հայտնի է, թե նուկլեոտիդների ինչ զուգակցմամբ է որոշվում սպիտակուցի մոլեկուլում յուրաքանչյուր ամինաթթուն։ Ընդ որում, ծածկագիրը համընդհանուր է բոլոր կենդանի օրգանիզմների, այդ թվում նաև մարդու, ինչպես նաև վիրուսների համար։

Դասարանական աշխատանք

51․ Բարդ նախադասության ընդգծված մասը հանիր:

Եգիպտոսի ամենամեծ հրաշալիքը Քեոփսի բուրգն է:

Մեքսիկայում տարածված է ֆուտբոլի մի նոր տեսակ:

Ամազոնի ավազում մի հետաքրքիր ծառ է աճում:

Նորվեգացի հայտնի ճանապարհորդ, հետազոտող և գրող Թուր Հեյերդալը նորից ուղևորվեց Զատկի կղզի։ Այս անգամ նրան ճանարապհորդության են հանել քարե հսկայական քանդակները, որը տասնվեց դար առաջ են ստեղծվել։ Ովքե՞ր են դրանց հեղինակները, ինչպես են դրանք մի քանի կիլոմետր հեռու գտնվող քարհանքից հասցվեց այստեղ:

Նրա վրանը լիքն էր թխվածքի փշրանքով:

Հարազատները հաջողություն մաղթելու փոխարեն մեկ անգամ էլ լավ դնգստեցին Փղիկին:

Հնագետների մի քանի ամիս է պետք:

Անապատներում քամու էներգիան կարելի է օգտագործել տնտեսական նպատակներով:

Մասնագետները պնդում են:

52․ Տեքստը փոխադրիր և ավարտիր նրան հաջորդող հետևություններից նրանցով, որոնք տեքստից են բխում:

Ագռավին աղավնու շորորուն քայլը շատ դուր եկավ, նա էլ որոշեց, որ պետք է քայլի աղավնու նման։ Փորձեց-փորձեց, բայց չստացվեց։ — Էհ, ինչ հիմարություն է, ավելի լավ է կրկին պապերիս նման քայլեմ: Փորձեց, տեսավ, որ պապերի նման քայլելն էլ է մոռացել։ Այդ օրվանից ագռավը չի կարողանում ոչ շորորալ, ոչ էլ իր պապերի նման քայլել, ցատկոտում է:

Առակը ուսուցանում է, որ` դ) եթե մեկն անընդհատ փորձի ուրիշներին ընդօրինակել, սեփական ոչինչ չի ունենա:

53․ Թիվ ցույց տվող բառերը գտիր։ Առարկա ցույց տվող բառերը ո՞ր դեպքում են հոգնակի ձևով գործածվում նրանց հետ:

Միջոցառմանը հարյուր իննսունվեց երեխա մասնակցեց:

Մասնակից հարյուր իննսունվեց երեխաները նույն երգը երգեցին:

Երբեմն սառնամանիքների ժամանակ, երկնքում երկու կամ երեք արև է երևում։ Մի անգամ 1868 թ․ ապրիլի իննին, ուրալյան երկնքում միաժամանակ ութ արև երևաց։ Մեկն իսկական էր, մնացած ութ արևները կեղծ էին:

Երբ գործողությունը հոգնակի թվով է կազմած, ապա գոյականն էլ է այդպես կազմվում

54․ Ա և Բ նախադասությունները համեմատիր և տարբերությունները գտիր:

Ա․ Եթե դիվանագետն ասում է «այո», ուրեմն մտածում է «կարող է պատահել»:

Բ․ Դիվանագետն «այո» ասելիս մտածում է «կարող է պատահել»։

Ա․ Եթե ասում է «կարող է պատահել», ուրեմն մտածում է ոչ։

Բ․ «Կարող է պատահել» ասելիս մտածում է «ոչ»:

Ա․ Եթե ասում է «ոչ», ուրեմն դիվանագետ չէ։ «Ոչ» ասելու դեպքում դիվանագետ չէ։

«ոչ» ասելու դեպքում դիվանագետ չէ:

Ա նախադասության մեջ խոսքը վստահ չէ ասվում, այն կազմվում է եթե-ով, իսկ Բ նախադասության մեջ խոսքն ավելի կրճատ է, և քեզ ավելի շատ է վստահեցնում տեղեկության մասին:

Ա․ Լոձի պողպատյա սայրերի և սափրիչ մեքենաների գործարանի ներքին կանոններն այնպիսին են, որ գործարանում աշխատող տղամարդիկ պարտավոր են չսափրված ներկայանալ աշխատանքի։ Բ․ Ըստ լոձի պողպատյա սայրերի և սափրիչ մեքենաների գործարանի ներքին կանոններն այնպիսին են, որ գործարանում աշխատող տղամարդիկ պարտավոր են չսափրված ներկայանալ աշխատանքի:

Ա․ Գործարանի մուտքի մոտ հատուկ վարսավիրանոցում նրանց սափրում են այդտեղ արտադրված սայրերով, որպեսզի այդպես ստուգեն աշխատանքի որակը։ Բ․ Գործարանի մուտքի մոտ հատուկ վարսավիրանոցում նրանց սափրում են այդտեղ արտադրված սայրերով՝ այդպես ստուգելով աշխատանքի որակը:

/

55․ Նախադասությունները փակագծում գրված շաղկապով կամ շաղկապական բառով միացրու, անհրաժեշտ դեպքում դրանցում որոշ փոփոխություններ արա:

Գառնուկը ջրհորում ինչ որ մի բան տեսավ։ Դա տեսնելիս դաշտում կփախչեր:

Պապն այդ օրը ինչ որ բան էր պատմում, աղջիկը դա վաղուց էր ուզում իմանալ:

Պայմանը սա էր, որ Գիքորը պիտի տուն մաքրեր, ամաններ լվանալ, ոտնամաններ սրբեր:

Քերականության մասին մի բան եմ լսել, որ բոլոր արվեստների հիմքն է:

Մի թռչունը չի կարող Եգիպտոս չվել, որովհետև Եգիպտոսի տեղը չգիտի:

Ամեն գարնան երկու հակառակորդների հանդիպումը դառնում էր ավելի վտանգավոր, քանի որ ձմռան պարապությունից ուժ ու եռանդ ստացած՝ նրանք ավելի կատաղի էին դառնում:

Առարակագիր Եզոպոսը մի անգամ մտավ նավաշինարան, որտեղ նավաշինարարները սկսեցին նրան ծաղրել և բարկացնել:

Ծարավ այծը մոտեցավ ջրհորին, որտեղ աղվեսն էր նստավծ:

Մրջյունը մի ժամանակ մարդ էր, որը զբաղվում էր հացահատիկի մշակությամբ:

Պատանին գնաց մի ալեհեր մարդու մոտ, որպեսզի նրան հարցնի ճանապարհի մասին:

Նավազը որդուն ուղարկեց ուսումնարան, որ քերականություն սովորի:

56․ Նախադասությանը ինչպե՞ս, ի՞նչ ձևով, ինչքան հարցերին պատասխանող բառեր կամ բառակապակություններ ավելացրու:

Հանգստացած թագավորը հոգնած ձևով նստեց:

Հանդարտված առյուծները ենթարկվելով կանգնեցին նրա գահավորականի մոտ:

Հիավանդ մարդը 3 դեղ խմեց:

57․ Կետերի փոխարեն պահանջված ձևով գրիր փակագծում տրված բառերի հականիշները:

Փարիզում անցորդներից մեկը հորդառատ անձրևի տակ ընկավ։ Թրջվելուց պաշտպանվելու համար թևի տակի նկարը բարձրացրեց գլխի վրա ու վազեց։ Երևի աշխարհում դեռ ոչ ոք անձրևից այդպիսի թանկագին անձրևանոցով չէր պաշտպանվել:

Տեսնելով անցորդի գլուխը պաշտպանող նկարը, դեպքի ակամա վկան՝ ոստիկանը զարմանքից բղավեց: Նա ճանաչեց Գյուստավ Կուրբեի նշանավոր Քնած շիկահետ կինը կտավը։ Թանգարանից հափշտակված այդ նկարի վերատպված օրինակները հենց այդ օրը բաժանվել էր ոստիկաններին։ Նկարը յոթ հարյուրից ութ հարյուր դոլար էր գնահատված։ Ոստիկանը մարդուն հետևեց մինչև նրա բնակարանը, որտեղ հայտաբերվել էր տարբեր ժամանակներում տարբեր տեղերից գողցված նկարների ամբողջ պատկերասրահ։ — Ավելի լավ էր մինչև ոսկորներս թրջվեի, — տխրությամբ ասաց գողը, երբ նրան ձեռբակալեցին:

58․ Սկզբից տասը-տասներկու նախադասություն ավելացրու, որ ամբողջական տեքստ դառնա:

59․ Պատմությունը փոխադրիր ներկա ժամանակով:

Մրջյունը մի ժամանակ մարդ է լինում և զբաղվում է հացահատիկ մշակելով։ Բայց նա չի բավարարվում իր աշխատանքի պտուղներով, նախանձում է, և գողություն է անում։ Այդ ագահության պատճառով Զևսը զայրանում է և նրան միջատ է դարձնում։ Բայց նոր կերպարանքի մեջ էլ նրա բնույթը չի փոխվում, ու մնում է դաշտերում ու կալերում վազվզող, ցորենի ու գարու պաշար հավաքող:

Սրբոց թարգմանչացն մերոց Սահակայ և Մեսրովբայ

Կարդացել եմ «Սրբոց թարգմանչացն մերոց Սահակայ և Մեսրովբայ (լրացված)» այնտեղ խոսվում էր Ս. Պարթևի և Մ.Մաշտոցի գործունեության մասին։ Նրանք առաջինն էին, որ իրենց ձեռքով հայացված եկեղեցու համար հայերեն երգեր գրեցին ու երգեցի։ Նրանք մեզ համաև շատ են տանջվել և շատ մեծ ժառանք են թողել։ Լինելով կրթված և հմուտ երաժշտական, հռետորական արվեստների, իմաստասիրության և լեզվագիտության առառնորդներ իրենց անունները դեռ շատ երկար ժամանակ կմնա մեր սրտերում։ Ս. Սահակի և Ս. Մեսրոպի ջանքերով Հայաստանում սկսվում են բացվել դպրոցներ, ուր ուսուցանվում են հայ գրերը: Նրանք են եղել մեր առաջին մեծ հայերը։

ՀՀ ռելիեֆ

1․ Թվային քարտեզի վրա նշել հրաբխային ծագման լեռնավահանները Եղնախաղի, Ջավախքի, Արագած, Գեղամա, Վարդենիսի, Սյունիքի։

կարմիր- Արագած լ․

կապույտ — Ջավախքի լ․

դեղին — Գեղամա լեռներ

վարդագույն — Վարդենիսի լեռներ

կանանչ սյունիքի լեռներ

մանուշակագույն — Եղնախաղի լեռներ

Վարդենիսի լեռներ

2․ Թվային քարտեզի վրա նշել հետևյալ հարթվայրերը՝ Շիրակի, Աշոցքի, Լոռվա, Մասրիկի, Արարատյան։

կապույտ — Մասրիկի դաշտ

կարմիր — Շիրակի դաշտ

կանանչ — Աշոցքի սարահարթ

դեղին- Լոռու դաշտ

սև — Արարատյան դաշտ

11.10.2023թ-առաջադրանքներ

1.Տրված է, որ f(8)=−38f(x) ֆունկցիայի որոշման տիրույթի և արժեքների բազմության վերաբերյալ առնչություններից որո՞նք են ճիշտ:

• 8∈E(f)
• 8∈D(f)
• −38∈D(f)
• −38∈E(f)

2.Գտիր ֆունկցիայի արժեքների բազմությունը:

E(y)=[-1;3]

3.Որոշիր f(x)=(x+3x²)/(x2−100) ֆունկցիայի որոշման տիրույթը:
x∈(-∞; -10) U (-10; 10) U (10; +∞)

4.Ինչպիսի՞ ֆունկցիայի գրաֆիկ է ցուցադրված հետևյալ նկարում:

Ընտրիր ճիշտ տարբերակը:

• աճող
• նվազող
• հաստատուն

5.Պարզիր ֆունկցիայի աճման և նվազման միջակայքերը:

աճման` [-3; -1]
նվազման` [-1; 1]

6.Տրված են f(x)=12x² և g(x)=16x²  ֆունկցիաները:

Հաշվիր՝ f(−7)/g(4)
f(-7)=12*(-7)²=12*49=588
g(4)=16*4²=16*16=256
588:256=3

7.y=−5x−8x² պարաբոլի ճյուղերը ուղղված են դեպի

• ներքև
• վերև

8.Կառուցիր  y=−x²+2x+2  ֆունկցիայի գրաֆիկը:

Դրա համար որոշիր՝

1) ճյուղերի ուղղվածությունը՝ դեպի (վերև կամ ներքև) ներքև

,2) գրաֆիկը հատում է Oy առանցքը (0;2) կետում,

3) պարաբոլի գագաթի կոորդինատները՝ (1;3),

4) լրացրու աղյուսակը:

x	−2
y	2

Գործնական աշխատանք 3. /Պարբերական համակարգի ֆիզիկական իմաստը/

Առաջադրանքներ.

Բնութագրեք  հետևյալ  տարրերը ջրածին, ածխածին, ազոտ, թթվածին, քլոր, ալյումին, նատրիում, կալիում, կալցիում, սիլիցիում, ֆոսֆոր, ծծումբ, երկաթ, մանգան, պղինձ, արծաթ, ոսկի

Ջրածին

• 1) քիմիական  տարրի  նշանը…
  H
• 2) կարգաթիվը…, միջուկի  լիցքը …, 
  1, +1
• 3) հարաբերական  ատոմային  զանգվածը…
  1
• 4)մեկ  ատոմի  զանգվածը (գ)…
  1,66×10^-27
• 5) Դիրքը պարբերական համակարգում ո՞ր  պարբերության տարր  է, խումբը…,ենթախումբը…
  Պարբերություն I, Խումբ I, Ենթախումբ՝ գլխավոր
• 6)  Ատոմի բաղադրությունը      
  (1p, 0n)  1e       
• 7)էլեկտրոնային  թաղանթի  կառուցվածքը…
  +1, I-1
• 8)ինչպիսի՞ տարր է` մետաղ  է, թե՞ ոչ մետաղ
  ոչ մետաղ
• 9) Օքսիդացման աստիճանը`ՕԱ
  ՕԱ՝ 0, -1

Ծծումբ

1.քիմիական  տարրի  նշանը…
S
2.կարգաթիվը…, միջուկիլիցքը …, 
16
3.հարաբերականատոմային  զանգվածը… 
32

4)մեկ  ատոմի  զանգվածը (գ)…
5,31 x 10^-26 կգ

5) Դիրքը պարբերական համակարգում“ո՞ր  պարբերության տարր  է,խումբը…,ենթախումբը…

Պարբերություն 3, Խումբ VI, Ենթախումբ՝ գլխավոր

6)  Ատոմի բաղադրությունը                  

16p, 16 n, 16  e                                                  

7)ինչպիսի՞ տարր է` մետաղ  է, թե՞ ոչ մետաղ

Ոչ մետաղ

8) Օքսիդացման աստիճանը`ՕԱ

ՕԱ՝ օ, -2, +6

Ածխածին՝

1) քիմիական  տարրի  նշանը…

C

2) կարգաթիվը…, միջուկի  լիցքը …, 

6, +6

3) հարաբերական  ատոմային  զանգվածը…

12

4) մեկ  ատոմի  զանգվածը (գ)…

19,92×10^-27

5) Դիրքը պարբերական համակարգում“ո՞ր  պարբերության տարր  է,խումբը…,ենթախումբը…

Պարբերություն II, Խումբ IV (ա),

6)  Ատոմի բաղադրությունը      

(6p, 6n)  6e       

7)էլեկտրոնային  թաղանթի  կառուցվածքը…

+6, I-2, II-4

8)ինչպիսի՞ տարր է` մետաղ  է, թե՞ ոչ մետաղ

ոչ մետաղ

9) Օքսիդացման աստիճանը`ՕԱ

ՕԱ՝ 0, -4

10)m0(C) = ?գ
A2(C) = m0(C)/զ.ա.մ
զ.ա.մ = 1,66 * 10գ

Ատոմի միջուկում նետրոնների թիվը որոշում ենք հետևյալ բանաձևով — N=A-Z
N-նետրոնների թիվը միջուկում
A-զանգվածային թիվ
Z-միջուկի լիցքը

Գրեք  քիմիական  տարրի  նշանը……. կարգաթիվը….., միջուկի  լիցքը ….., հարաբերական ատոմային զանգվածը, մեկ ատոմի զանգվածը` m₀ ատոմի բաղադրությունը ….

ո՞ր  պարբերության տարր  է ……

ո՞ր  խմբի  և ենթախմբի տարր  է …………

ատոմի  էլեկտրոնային  թաղանթի կառուցվածքը, էլեկտրոնային բանաձևը, նաև  քվանտային  բջիջներով

մետաղ է՞, թե ոչմետաղ

Ինչպիսի՞  պարզ  և   բարդ նյութերի օրինակներ  գիտեք, որոնց  բաղադրության  մեջ  առկա  են  այդ  տարրի ատոմներ`բերեք  տարբեր  

տարրերի  հետ    առաջացրած    միացությունների  բանաձևերը

6 Կենսական տարերն են`
Ածխածինը (C), Ջրածին(H), Թթվածին(O), Ազոտ(N), Ֆոսֆոր (P), (S)

Какие зависимости будут у людей в будущем, например через 50 лет.

Дополнительное задание: подумать и написать, какие зависимости будут у людей в будущем, например через 50 лет.

Трудно говорить о будущем. В жизни нельзя предугадать, что произойдет даже через минуту-две. А на данный момент речь идет о 50 годах. Мне в это время будет 64 года. Я думаю, люди не изменятся, но изменится их окружение. Конечно, основными привычками будет зависимость от телефона, но я думаю, что это не будет считаться зависимостью на тот момент. С течением поколений люди все больше и больше думают о зарабатывании денег. Сейчас даже десятилетние дети ищут работу. Тогда у людей появится зависимость от денег и внешности, что и сейчас считается проблемой. Конечно, останутся такие зависимости, как курение, алкогольная зависимость, интернет-зависимость, наркозависимость, социальная зависимость.

Դասարանական աշխատանք․ Հայ Ժողովրդի ներդրումը Հայրենական Մեծ պատերազմում։

1939 թ․ սեպտեմբերի 1-ին սկսվեց երկրորդ համաշխարային պատերազմը։ 1941 հունիսի 22-ին Գերմանիան խախտելով 1939թ․ օգոստոսի 23-ին ԽՍՀՄ-ի հետ կնքած չհարձակվելու պայմանագիրը՝ հարձակվեց խորհրդային միության վրա, որից հետո սկսվեց ԽՍՀՄ ժողովուրդների Հայրենական Մեծ պատերազմը 1941-1945։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմում մասնակցել են շուրջ 600,000 հայեր, որոնցից 200,000-ը զոհվել են։ ՀԽՍՀ-ից պատերազմին մասնակցել են 300,000 հայեր, որոնցից 150,000-ը զոհվել են։ ԽՍՀՄ-ի այլ երկրներից և դաշնակից պետությունների կողմից պատերազմին մասնակցել են ևս 300,000 հայ։

Հայկական ազգային դիվիզիաներ

76-րդ լեռնահրաձգային դիվիզիան աչքի ընկավ Ստալինգրադի ճակատամարտում և վերակազմավորվեց 51-րդ գվարդիական հրաձգային զորաբաժնի դիվիզիան։ Հաջորդ հայկական դիվիզիան 390-րդ լեռնահրաձգային դիվիզիան էր։ Այն մասնակցել է կերչի համար մղվող մարտերին։ 408, 409 և հատկապես 89-րդ հրաձգային զորաբաժինները աչքի ընկան պատերազմի ամբողջ ընթացքում։ Իսկ 261-րդ դիվիզիան մնաց Հայաստանում պաշտպանելու համար հայ-թուրքական սահմանը։ ԽՍՀՄ հերոսի կոչմանն առաջինը արժանացավ Լազր Չափչախյանը։ ԽՍՀՄ մարշալներ էին Հովանես Բաղրամյանը, նավատորմի ծովակալը Իվան (Հովհանես) Իսակովը, ավիացիայի մարշալ Արմենակ Խանփերեանցը և Համազասպ Բաբաջանյան։ ԽՍՀՄ կրկնակի հերոսի կոչում են ստացել օդաչու Նելսոն Ստեփանյանը, Հունան Ավետիսյանը, Սերգեյ Բուռնազյան ու Ջահան Կարախանյանը։ Արդյունքնում երկրորդ համաշխարհային պատերազմը ԽՍՀՄ ժողովուրդներից խլեց 27 միլիոն մարդկային կյանքեր։ 1945թ․ մայիսի 9-ին Գերմանիան հանձնվեց, որով ավարտվեց Մեծ Հայրենական պատերազմը, իսկ 1945 սեպտեմբերի 2-ին Ճապոնիայի կապիտուլացիայով ավարտվեց երկրորդ Համաշխարհային պատերազմը։

Հարցեր․

1․ Հայկական ո՞ր զորաբաժիններն են մասնակցել պատերազմին։

Պատերազմի սկզբում Սովետական Հայաստանում ստեղծվեց ազգային 6 դիվիզիա: 1941-1942թ պատերազմին մասնակցեցին Հայկակն 408,409, 390 և հատկապես 89-րդ և 76-րդ դիվիզիանները։ Նաև կարող եմ նշել 261-րդ դիվիզիան, որը մնացել էր Հայաստանում հայ-թուրքական սահմանրը պաշտպանելու նպատակով։

2․ Աշխարհի տարբեր երկրներից և ՀԽՍՀ-ից որքա՞ն հայեր են մասնակցել պատերազմին։

Ամբողջ հաշվով պատերազմին մասնակցել է մոտ 600.000 հազար հայ։ ՀԽՍՀ-ից պատերազմին մասնակցել են 300,000 հայեր, որոնցից 150,000-ը զոհվել են։ ԽՍՀՄ-ի այլ երկրներից և դաշնակից պետությունների կողմից պատերազմին մասնակցել են ևս 300,000 հայ։

3․ Ամփոփ ներկայացրեք երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքը։

Երկրորդ աշխարհամարտի սկիզբը համարվում է 1939 թվականի սեպտեմբերի 1ին, երբ Գերմանիան հարձակվեց Լեհաստանի վրա։ Երկու օր անց Լեհաստանի դաշնակիցներ Անգլիան ու Ֆրանսիան, համաձայն վերջինիս հետ ունեցած փոխադարձ օգնության պայմանգրի, պատերազմ հայտարարեցին Գերմանիային։ Այսպիսով Երկրորդ աշխարհամարտն սկսվեց ժողովրդավարական և ֆաշիստական խմբավորումների միջև բախումով։ Պատերազմը գնալով ընդգրկեց նորանոր երկրներ ու տարածաշրջաններ և շարունակվեց վեց տարի։ Ֆրանսիայի պարտությունից հետո Մեծ Բրիտանիայի դրությունը բարդացավ, գերմանական ներխուժման հավանականությունը ավելի մեծացավ։ Քանի որ անգլիական ռազմական նավատորմն ավելի հզոր էր գերմանականից, Ադոլֆ Հիտլերը որոշեց օդային հարձակումների միջոցով նախապատրաստել ցամաքային ուժերի ներխուժումը Մեծ Բրիտանիա։

1941թ ԱՄՆ-ն և Անգլիան պատերազմ հայտարարեցին Ճապոնիային: Դեկտեմբերի 11-ին ԱՄՆ-ին պատերազմ հայտարարեցին Գերմանիան և Իտալիան: ԱՄՆ-ն իր հերթին պատերազմ հայտարարեց նրանց: Մինչև 1942թ.-ի գարունը ճապոնացիները գրավեցին Թաիլանդը, Ֆիլիպինները, Մալայան, Բիրման, Ինդոնեզիան, Սինգապուրը, Հոնկոնգը և ներխուժեցին Հարավարևմտյան Չինաստան ու Արևելյան Հնդկաստան: ԵՎ արդեն 1945 սեպտեմբերի 2-ին Ճապոնիայի կապիտուլացիայով ավարտվեց երկրորդ Համաշխարհային պատերազմը։

4․ Ամփոփ ներկայացրեք Հայրենական Մեծ պատերազմի Հայ մարշալների կենսագրությունը և մարտական ուղին։

Լազար Չափչախյանը եղել է ավիացիայի մայոր։ Ավարտել է Խարկովի ավիաուսումնարանի կոմիսարների դասընթացները։ Կատարել է 368 մարտական թռիչք, մասնակցել 59 օդային մարտի։

Հովհաննես Բաղրամյանը եղել է  Խորհրդային Միության նշանավոր զորահրամանատար, Խորհրդային Միության մարշալ, ԽՍՀՄ պաշտպանության փոխնախարար։ 1925 թվականին ավարտել է Սանկտ Պետերբուրգի հեծելազորային դպրոցը, 1934 թվականին՝ Ֆրունզեի անվան ռազմական ակադեմիան։ Այդ ընթացքում ծառայել է Հայաստանում տեղակայված խորհրդային զորքերում, Էջմիածինում, Երևանում, Գյումրիում։

Հովհաննես (Իվան) Ստեփանի Իսակովը եղել է  Խորհրդային Միության նավատորմի հայազգի ծովակալ, զինհրամանատար, գիտնական և գրող։ Հովհաննես Իսակովը 1906 թվականին ընդունվել է Թիֆլիսի ռեալական դպրոցը, 1913 թվականին բարձր ցուցանիշներով ավարտել է այն և մեկնել Պետերբուրգ, ընդունվել տեխնոլոգիական ինստիտուտ։

Արմենակ Խանփերեանցը եղել է Խորհրդային Միութեան օդագնացութեան մարշալ, կարմիր բանակի օդային ուժերու ընդհանուր հրամանատար։ Ծնվել է Արցախի Մեծ Թաղլա գյուղում։ Սովորել է Ժուկովսկու անվան զինօդային ճարտարագիտական ակադեմիայում։

Համազասպ Բաբաջանյանը եղել է Խորհրդային Միության զրահատանկային զորքերի գլխավոր մարշալ, Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի հերոս։ Ծնվել է Խաչիսար գյուղում։ Սովորել ՌԴ ԶՈւ Գլխավոր շտաբի զինվորական ակադեմիայում։

Նելսոն Ստեփանյանը հայ հերոս օդաչուն ծնվել է 1913 թվական մարտի 28-ին Շուշի քաղաքում: Նելսոն Ստեփանյանը Խորհրդային Միության կրկնակի հերոս Է, գվարդիայի փոխգնդապետ: Ծովի վրա օդային մարտերում ցուցաբերած խիզախության և օդաչուական բարձր վարպետության համար ստացել է «Բալթիկայի մրրկահավ» պատվանունը:

Հունան Մկրտիչի Ավետիսյանը եղել է հայազգի խորհրդային զինվոր, մասնակցել է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի Արևելյան ռազմաճակատի 89-րդ Հայկական հրաձգային դիվիզիայի կազմում։Հայտնի է նրանով, որ մարտի ժամանակ իր մարմնով փակել է Նացիստական Գերմանիայի մարտական կրակակետը ու զոհվել, ինչի համար հետմահու ստացել է ԽՍՀՄ հերոսի կոչում։

Սերգեյ Բուռնազյանը եղել է այ օդաչու, Խորհրդային Միության հերոս ավագ լեյտենանտ։ Ավարտել է Խերսոնի ավիաուսումնարանը։ Հայրենական մեծ պատերազմ  գործողությունների ժամանակ ծառայել է կործանիչ ավիացիայում։Մասնակցել է Բրյանսկի, Խարկովի շրջաններում մղված մարտերին, Ստալինգրադյան և Հարավային ռազմաճակատների գործողություններին։

Ջահան Կարախանյանը եղել է սակրային ջոկի հրամանատար։ Ավարտել է Ալավերդու շրջանի Շնող գյուղի միջնակարգ դպրոցը 1938 թվականին զորակոչվել է կարմիր բանակ։ Նաև եղել է 89-րդ Հայկական հրաձգային դիվիզիայի կազմում, մասնակցել է Կովկասի համար մղվող մարտերին։

5․ Եթե Վերոնշյալ թեման և հարցերը հաջորդ դասին չներկայացրեցինք, ապա ապագան ցույց կտա։

Homework